Wat is de positie van de langstlevende partner bij overlijden?
De rechten en plichten van de langstlevende zijn afhankelijk van de situatie. Namelijk of de overledene wel of geen testament had. Zonder testament is de langstlevende automatisch erfgenaam. Het maakt ook uit of de overledene met de langstlevende wel of geen kinderen had. Met kinderen zijn de langstlevende en kinderen samen erfgenaam. Het gaat hierbij om een langstlevende die gehuwd was of een geregistreerd partnerschap had met de overledene. Voor de langstlevende samenwoner gelden andere regels.
- Langstlevende
- Zonder testament en met kinderen
- Zonder testament en zonder kinderen
- Met testament en met of zonder kinderen
- Vruchtgebruik testament
- Fiscaal
Langstlevende
De langstlevende is degene van de twee partners die het langst blijft leven. Als een van de partners overlijdt, blijft de andere partner dus als de langstlevende achter. Het is dan belangrijk om te weten wat de positie van de langstlevende is. Het maakt daarbij verschil of de overledene een testament had. Het maakt ook uit of de overledene en langstlevende wel of geen kinderen hebben. Met de test: Wie zijn de erfgenamen? kun je eenvoudig achterhalen wie de erfgenamen zijn.
Zonder testament en met kinderen
Als de overledene geen testament had, geldt het wettelijk erfrecht. De wet bepaalt dan dat de langstlevende en de kinderen samen erfgenaam zijn van de overledene. De langstlevende is dus automatisch erfgenaam. Ze zijn samen erfgenaam, maar de kinderen ontvangen hun deel uit de erfenis nog niet. In plaats daarvan krijgen zij een vordering op de langstlevende. De langstlevende verkrijgt van rechtswege alle goederen van de nalatenschap.
De wet beschermt de langstlevende dus. De langstlevende krijgt een schuld aan de kinderen. Dat houdt in dat de kinderen hun erfdeel pas ontvangen bij overlijden van de langstlevende. Let wel, de langstlevende betaalt wel erfbelasting over de schuld. De kinderen hoeven dat niet. De langstlevende en de kinderen kunnen afspraken maken over rente op de schuld van de langstlevende.
Deze regeling heet de wettelijke verdeling. De bedoeling is om de langstlevende te beschermen. Deze regeling voorkomt namelijk dat de langstlevende de ouderlijke woning waar de langstlevende nog in woont moet verkopen om de erfdelen van de kinderen te kunnen betalen.
Wie mag de erfenis dan afwikkelen? Dat is de langstlevende. Die is verantwoordelijk voor de afwikkelen van de erfenis. De langstlevende kan geen executeur benoemen, dat kan alleen via een testament. De langstlevende kan wel een volmacht geven.
De langstlevende kan binnen drie maanden na het overlijden van de erflater de wettelijke verdeling ongedaan maken. Dat moet via de notaris gebeuren. Dat moet via een notariële akte en deze akte moet de notaris inschrijven bij het boedelregister bij de rechtbank.
Zonder testament en zonder kinderen
Ook in dit geval geldt het wettelijk erfrecht. Die beschermt de langstlevende als erfgenaam dus. De langstlevende is in dit geval enig erfgenaam. Als de langstlevende overlijdt dan gaat de erfenis naar de erfgenamen van de langstlevende. De langstlevende is bevoegd de erfenis af te wikkelen omdat hij/zij enig erfgenaam is. De langstlevende kan iemand anders aanwijzen om de erfenis af te wikkelen door middel van een volmacht.
Met testament en met of zonder kinderen
In een testament kan door de overledene zijn afgeweken van de wettelijke verdeling. Het hangt dan af van het testament wat de rechten en plichten van de langstlevende zijn, maar ook van de kinderen. In een testament kan de langstlevende zijn uitgesloten van de erfenis. Het kan ook zijn dat in het testament iemand anders dan de langstlevende of een erfgenaam als executeur is benoemd. Bijvoorbeeld om de langstlevende op latere leeftijd niet te belasten met de afwikkeling van de erfenis.
In het testament kunnen bijvoorbeeld bepalingen staan om de langstlevende beter te beschermen en verzorgd achter te laten. Zo kan in een testament zijn opgenomen dat de kinderen hun deel van de erfenis als een legaat (geldvordering) krijgen. In plaats van een vordering op de langstlevende die al tijdens het leven van de langstlevende bestaat en dus verschuldigd is. Dit kan de langstlevende beschermen, omdat het legaat in de regel pas opeisbaar is bij het overlijden van de langstlevende.
Vruchtgebruik testament
Ook kan sprake zijn van een vruchtgebruik-testament. Dat komt vaak voor en houdt in dat de langstlevende het recht van vruchtgebruik heeft over de gemeenschappelijke woning. Dat betekent dat de langstlevende in de woning mag blijven wonen, maar geen volledig eigenaar van de woning wordt. Die eigendom kan bijvoorbeeld naar de kinderen zijn gegaan. Dat kan fiscale voordelen hebben. Dat vruchtgebruik stopt bij het overlijden van de langstlevende, tenzij het testament anders bepaalt.
De erfbelasting over de waarde van het vruchtgebruik wordt betaald door de vruchtgebruiker. Het overige deel van de erfbelasting voor rekening van de eigenaar van de woning. Die mag de waarde van het vruchtgebruik aftrekken van de erfenis. In een testament kan hier weer van zijn afgeweken. Bijvoorbeeld doordat de vruchtgebruiker alle erfbelasting moet betalen.
Fiscaal
Voor de langstlevende is ook van belang dat een fiscaal partnerschap met de overledene automatisch stopt. De langstlevende moet dan beoordelen wat fiscaal het meest gunstig is om te doen. Bijvoorbeeld om nog wel voor fiscaal partnerschap te kiezen voor het jaar van overlijden van de overleden partner. Het kan namelijk verschil maken of de langstlevende bijvoorbeeld nog voor fiscaal partnerschap kiest.